Vì sao đám đông thường thua trên thị trường chứng khoán?

Đặc thù của TTCK là thị trường của đám đông, nhưng có một nghịch lý trên thị trường là đám đông thường không bao giờ chiến thắng.

Theo thống kê không chính thức, thì 95% nhà đầu tư tham gia thị trường đều thua lỗ, và chỉ có khoảng 5% thành công.

Có thể trong 1 giai đoạn thị trường tăng hay bạn đang nắm giữ một số mã cổ phiếu mang lại lợi nhuận nên sẽ rất khó cảm nhận được điều đó, nhưng về dài hạn với những người từng lăn lộn trên thị trường chứng khoán nhiều năm, họ lại rất hiểu về quy luật “tàn khốc” và “khắc nghiệt” này.

Nhưng, vì sao lại như vậy?

1. Nhà đầu tư chỉ tập trung vào tìm kiếm cơ hội thay vì phát triển bản thân

Khi được hỏi về nên đầu tư cái gì và như thế nào. Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffet từng nói: Hãy đầu tư vào bản thân và đầu tư vào bản thân là sự đầu tư tốt nhất. Vì suy cho cùng, con người làm ra tiền bạc, chứ tiền bạc không làm ra con người.

Trên thị trường, người ta cứ mải mê đi tìm kiếm cơ hội đầu tư, nhưng lại ít khi tìm kiếm các cơ hội để học tập và nâng cao kiến thức.

Chứng khoán là một thị trường “mua bán rủi ro”, nên rủi ro trên thị trường chứng khoán là điều không bao giờ tránh được, và chúng ta chỉ có thể hạn chế bớt rủi ro cho mỗi quyết định đầu tư của mình bằng cách nâng cao năng lực của bản thân.

Nếu vì lý do gì mà NAV của bạn lớn hơn kiến thức của bạn thì sớm hay muộn nó cũng sẽ trở lại vị trí ban đầu vốn có của nó.

2. Nhìn bảng điện, hóng hớt thông tin thay vì tập trung nghiên cứu

Mỗi quyết định mua bán trên thị trường đều chỉ tốn có chưa đầy 1 phút, nhập lệnh và enter, tuy nhiên đằng sau 1 phút đặt lệnh đó nó là cả một khối lượng công việc nghiên cứu khổng lồ.

Trong cuộc sống đời thường, nhiều khi người ta có thể cò kè, mặc cả từng đồng từng hào, nhưng lên thị trường hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng được ra quyết định một cách vội vàng.

80% thời gian của những nhà đầu tư cá nhân, những người lướt sóng và trading là theo dõi bảng điện, đọc tin và hóng hớt các diễn đàn, group chát… trong khi đó có khi chưa đến 20% thời gian là nghiên cứu về doanh nghiệp và hoạt động sản xuất kinh doanh của họ.

Nhiều người sợ mất cơ hội lao vào mua cổ phiếu, đến khi cổ phiếu bắt đầu giảm mới bắt đầu quay sang đọc báo cáo tài chính, và lục lại lịch sử doanh nghiệp…

Và với nhiều người, họ chỉ thực sự nghiên cứu khi cổ phiếu giảm và lỗ.

Những nhà đầu tư chuyên nghiệp họ dành phần lớn thời gian vào nghiên cứu doanh nghiệp, khảo sát và thực tế doanh nghiệp, sản phẩm, đối thủ, thị trường…của công ty mà họ đầu tư, chứ không phải là ngồi hàng giờ trước bảng điện tử và “hy vọng” cổ phiếu tăng giá

3. Người chơi không phải là người tạo lập cuộc chơi

Có lẽ bạn chỉ có thể thắng khi bạn là người tạo ra cuộc chơi, còn nếu là tham gia vào cuộc chơi của người khác, khả năng thua luôn là rất cao.

Có sự chênh lệch về cả nguồn lực, thông tin và sự bất bình đẳng giữa doanh nghiệp và những nhà đầu tư nhỏ lẻ trên thị trường. Và rất khó cho nhà đầu tư nhỏ lẻ khi tham gia thị trường với một vị thế bất bình đẳng như vậy.

Doanh nghiệp trước khi tạo sóng trên thị trường chứng khoán cho cổ phiếu của mình, họ tung ra báo cáo tài chính với kết quả kinh doanh giảm sút cho với cùng kỳ, thậm chí lỗ, làm cho các nhà đầu tư hoang mang bán ra để họ gom lại, sau khi gom đủ hàng, họ tiếp tục chia tách cổ phiếu, tăng vốn…và khi mọi thứ đã sẵn sàng thì quý sau họ lại book lợi nhuận cao lên, và lãnh đạo ra tin mua vào cổ phiếu, đặt kế hoạch lợi nhuận năm sau cao hơn năm trước…và những nhà đầu tư nhỏ lẻ trở thành “nạn nhân” của những người tạo lập cuộc chơi.

4. Số lượng cổ phiếu thực sự tăng luôn ít

Với hơn 800 mã cổ phiếu trên sàn chứng khoán, nhưng những có phiếu thực sự tăng (trend tăng bền vững) qua nhiều năm thực sự chiếm chưa tới 5% trong số đó, tức là chỉ có khoảng 30-50 cổ phiếu là giá tăng trên nền tảng tăng trưởng kinh doanh bền vững của doanh nghiệp.

Như vậy khả năng chúng ta “bốc” trúng cổ phiếu không tăng hoặc tăng không bền vững là cao hơn “khả năng” chọn trúng cổ phiếu tăng dài bền vững.

Nhiều cổ phiếu tăng giá đột biến do có sự đầu cơ khi kết quả kinh doanh đột biến trong một vài quý, và sau đó lại bắt đầu “đổ đèo” thậm chí về lại mức giá ban đầu, thậm chí còn có thể giảm thấp hơn đó

Chúng ta có thể nhìn thấy 1 loạt doanh nghiệp có kết quả kinh doanh sụt giảm trong quý 4 vừa rồi như HVG, D2D, GIL, QHD…thì các cổ phiếu đó đều có mức giảm giá rất sâu.

5. Đám đông luôn thích ra vào những chỗ đông người

Vì thiếu kiến thức, và khả năng đánh giá doanh nghiệp nên nhiều nhà đầu tư thường chỉ thích mua bán những cổ phiếu thanh khoản lớn để tránh rủi ro vì những cổ phiếu thanh khoản lớn tâm lý sẽ bớt sợ hơn vì nhiều người mua bán cùng mình, và có “biến” gì còn dễ chạy. Đầu tư vào doanh nghiệp nhưng theo kiểu chộp giật, chưa mua đã lo chạy, mua xong cổ phiếu giảm 7% lại cutloss, và cutloss xong cổ phiếu quay đầu tăng.

Và cũng chính vì thích các cổ phiếu thanh khoản lớn mà số đông có thể bỏ qua cơ hội kiếm lời lớn từ những cổ phiếu thành khoản bé như SLS (vùng giá 2x), TV2 (6x), PTB (2x)…

Và sự thật là những cổ phiếu khối lượng thanh khoản lớn/tổng số cổ phiếu lưu hành thường rất khó tăng giá, và nếu giá tăng thì câu hỏi đặt ra là nếu doanh nghiệp tốt vậy vì sao lại mang 20-30% công ty ra giao dịch?

Việc tách mình ra khỏi đám đông, để xem xét và đánh giá một doanh nghiệp và tự mua vào cổ phiếu đó bất chấp việc không có ai mua cùng là một thách thức đối với đa số mọi người, vì chúng ta thường chỉ tin là mình đúng khi nhìn thấy nhiều người cùng làm.

6. Mua bán theo giá cả, không theo giá trị

Số đông các nhà đầu tư nhỏ lẻ mua bán cổ phiếu thường chỉ quan tâm giá cổ phiếu đang bao nhiêu? Và so sánh giữa cột giá của các mã để cho rằng cổ phiếu này đắt hơn hay rẻ hơn cổ phiếu kia.

Giá cao không phải là đắt và ngược lại giá thấp không phải là rẻ, nên nhiều người không hiểu được giá trị nội tại của doanh nghiệp, của “món hàng” mà họ đang mua bán dẫn đến việc bỏ qua các cổ phiếu giá trị cao (thị giá trông có vẻ đắt), và mua vào những cổ phiếu giá trị thấp (thị giá trông có vẻ rẻ), hoặc bán non những cổ phiếu mới tăng và mua vào những cổ phiếu trông có vẻ đã giảm khá nhiều.

7. Tâm lý chốt non và chung thuỷ với cái lỗ

Nhà đầu tư nhỏ lẻ trên thị trường thường có tâm lý dễ giao động, khi mua vào cổ phiếu thì ai cũng kỳ vọng tăng, nhưng khi cổ phiếu tăng và lãi mới được một “mẩu” thì nhấp nhổm không yên vì tâm lý sợ mất cái đang có, nên dễ bán non cổ phiếu mới tăng.

Ngược lại, khi lỗ tâm lý thích mọi thứ phải trở lại vị trí cũ, và giữ những cổ phiếu lỗ 6 tháng, thậm chí cả năm, nhưng lại bán vội những cổ phiếu lời.

Nhưng họ không hiểu rằng “thời gian là bạn của doanh nghiệp tốt và là kẻ thù của những doanh nghiệp tồi”, trong chứng khoán kiên trì là đức tính tốt, nhưng kiên trì đặt không đúng nơi hậu quả rất lớn, nếu bạn chung thuỷ với TTF từ giá 3x thì đến lúc này bạn cũng biết số vốn còn lại của mình còn bao nhiêu.

Nên tình trạng chung của số đông tham gia thị trường là khi lãi thì kiếm được rất ít, nhưng khi lỗ thì lỗ rất nặng.